Część malarska Ołtarza Lazarusa

rewersy skrzydeł ołtarza

Po decyzji o pozostawieniu ołtarza otwartego na stałe /w czasie remontu kościoła zakończonego konsekracją w 1629 r./ malowidła przedstawiające sceny z życia św. Jana Chrzciciela eksponowano w kościele do 1913 roku. W „Przeglądzie katolickim” z 1872 roku w korespondencji z dekanatu Nowo-Mińskiego czytamy: „ Ważniejsze są niż same rzeźby malowidła pochodzące końca XV wieku a przedstawiające rycerzy uzbrojonych i niewiasty w ubiorach ówczesnych, może to nawet są portrety książąt Mazowieckich pod jakim symbolem”. Z artykułu Juliusza Starzyńskiego „Tryptyk późno-gotycki w Cegłowie” z roku 1928 dowiadujemy się, że mocno zniszczone i wymagające szybkiej restauracji, sprowadził malowidła do Warszawy ks. kanonik Mrozowski ok. 1913 roku. Dowiadujemy się tam także, że na odwrocie obrazu przedstawiającego ścięcie św. Jana Chrzciciela znajdowała się sygnatura Lazarus pictor 1510. Artykuł dostarczył artystom Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie wielu informacji dotyczących kolorystyki obrazów i tak odnośnie Narodzin św. Jana Chrzciciela czytamy; „Kolorystycznie najsilniejszym akcentem ciemno-czerwona draperja na łożu; z widocznym zamiłowaniem traktowana jest barwa ciemno-zielona na płaszczu kobiety podającej posiłek, na szacie Madonny lub w sukni niewiasty trzymającej dziecko. Służebnica lejąca wodę ma suknię lekko różową z ciemno-zielonym cieniem, fartuch biały i biały czepiec. Karnacja twarzy blada o delikatnych rumieńcach. Architektura w tonie szarym, podłoga z kwadratów czarnych, szarych i jasno bronzowych.”

Odnośnie „Kazania” czytamy: „Najżywszą plamą kolorystyczną jest szata frontowej postaci o typie polskim, czerwona, o ciemno-zielonem podbiciu. Uczony jest w zielonej sukni, żółtym płaszczu i czerwonej czapce. Samoistną plamę barwną stanowi bronzowa szata świętego; roślinność zgniło-zielona, niebiosa w jednolitym niebiesko-szarym tonie.(…)

w „Uczcie Heroda” nacisk położył artysta raczej na szczegóły rodzajowe zwłaszcza stroju, mniej podkreślając psychologię postaci. Kolorystycznie obraz bogaty, z szeroko stosowanem złoceniem. Szata Herodjady jest zielonawa, Herod ma bogatą szubę ze złotogłowiem i białym futrzanym kołnierzem. Siedzący dostojnik ma szubę czerwoną, stojący czarną, kapelusz czarny z jasną podniesioną krezą. Święty odziany w suknię bronzową z białą przepaską.(…)

„Ścięcie” Kat o typie niemieckiego landsknechta, odziany bogato, ma spodnie żółte w czarne pasy, kaftan jasno-niebieski z żółtym rękawem, białą koszulę i piaskowego koloru kapelusz. Szata Salome żółta z białym kołnierzem(…)

Typowo późno-gotycki jest podstawowy pas barwny, polegający na zestawieniu barw uzupełniających się, zwłaszcza czerwonej z zieloną (scena Narodzin lub draperia szlachcica w Kazaniu) i żółtej z niebieską (np. strój kata w scenie Ścięcia). Podnieść należy pewne nieśmiałe próby modelunku światło-cieniowego przez zestawienie różnobarwnych płaszczyzn (np. strój służebnicy lejącej wodę lub suknia Herodjady); charakterystyczne jest wreszcie ostre, twarde fałdowanie, zaznaczające wyraźny wpływ techniki snycerskiej, szczególnie jasno występujący w sukni Salome w scenie Ścięcia.”

Niestety odrestaurowane obrazy spłonęły w 1944 roku w czasie Powstania Warszawskiego. Dzięki staraniom wielu osób oraz sponsorowi – Fundacji KGHM – która sfinansowała całe przedsięwzięcie od niedzieli 16 maja możemy podziwiać w prezbiterium kościoła zawieszone rewersy w złoconych ramach, które pokazują nam jak wyglądał „zamknięty” Ołtarz Lazarusa. Kopie wykonali artyści z Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie pod kierunkiem dra Mateusza Jasińskiego.